Hoe kan ik de sjabbat vieren?

Hoe kan ik de sjabbat vieren?

De hieronder volgende les is voor een deel gemaakt aan de hand van het boekje ‘Celebrating the Sabbath – The Messianic Jewish Way’ (Berkowitz isbn 1-880226-00-6) en vanuit de praktijk in ons gezin. In ieder gezin zal de sjabbat verschillend worden gevierd. Het belangrijkste is dat de sjabbat gevierd wordt tot eer van onze schepper. Als een teken van Gods verbond met de mensen. De aangehaalde teksten zijn afkomstig uit de NBG vertaling, maar qua spelling aangepast aan de hier toegepaste spelling.

De sjabbat, het belangrijkste feest in de bijbel stamt al van voor de wetgeving op Sinai. 

Gen 2:2-3  Toen God op de zevende dag het werk voltooid had, dat Hij gemaakt had, rustte Hij op de zevende dag van al het werk, dat Hij gemaakt had.

En God zegende de zevende dag en heiligde die, omdat Hij daarop gerust heeft van al het werk, dat God scheppende tot stand had gebracht. 

Bevestigd in de 10 geboden:

Ex. 20:8-9  Gedenk de sjabbatdag, dat gij die heiligt; zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen; 

God wil dat we na zes dagen van werken tot rust komen (Deut. 5:13-15). Hij heeft ons bevrijd uit de slavernij. Zoals het volk Israël bevrijd is uit de slavernij van Egypte, wil Hij een ieder die Hem wil dienen, bevrijden uit de slavernij van de zonde. Door Zijn zoon Yeshua (oorspronkelijke Hebreeuwse naam van Jezus). 

Het houden van de sjabbat is een voorwaarde om te mogen delen in de belofte van God. Niet je afkomst, je Jood-zijn; niet je volmaaktheid:

Jes. 56:1 Zo zegt de Here: Onderhoudt het recht en doet gerechtigheid, want mijn heil staat gereed om te komen en mijn gerechtigheid om zich te openbaren.

 2  Welzalig de sterveling die dit doet, en het mensenkind dat daaraan vasthoudt; die acht geeft op de sjabbat, zodat hij hem niet ontheiligt, en acht geeft op zijn hand, zodat zij niets kwaads doet.

 3  Laat dan de vreemdeling die zich bij de Here aansloot, niet zeggen: De Here zal mij zeker afzonderen van zijn volk; en laat de ontmande niet zeggen: Zie, ik ben een dorre boom. 

4  Want zo zegt de Here van de ontmanden, die mijn sjabbatten onderhouden en verkiezen wat Mij behaagt en vasthouden aan mijn verbond: 

 5  Ik geef hun in mijn huis en binnen mijn muren een gedenkteken en een naam, beter dan zonen en dochters; Ik geef hun een eeuwige naam, die niet uitgeroeid zal worden. 

 6  En de vreemdelingen die zich bij de Here aansloten om Hem te dienen, en om de naam des Heren lief te hebben, om Hem tot knechten te zijn, allen die de sjabbat onderhouden, zodat zij hem niet ontheiligen, en die vasthouden aan mijn verbond:

 7  hen zal Ik brengen naar mijn heilige berg en Ik zal hun vreugde bereiden in mijn bedehuis; hun brandoffers en hun slachtoffers zullen welgevallig zijn op mijn altaar, want mijn huis zal een bedehuis heten voor alle volken. 

De sjabbat begint op vrijdagavond bij zonsondergang, en eindigt bij de volgende zonsondergang. Dit is de oorspronkelijke bijbelse dagindeling. In de eerste eeuwen van de huidige jaartelling is bewust veel veranderd om toch vooral maar niet Joods te lijken: de bijbelse jaarindeling, de bijbelse maandindeling, de bijbelse dagindeling, de bijbelse feesten zowel qua inhoud als qua datum, en nog veel meer zaken zijn ‘verchristelijkt’. Veel heidense invloeden zijn daarbij overgenomen en inclusief afgoderij tot christendom verheven. Het voert te ver daar hier op in te gaan. Naast de wekelijkse sjabbat, beginnen ook de andere feesten met een ‘extra’ sjabbat.

Lev. 23:1 De Here sprak tot Mozes: 

 2  Spreek tot de Israëlieten en zeg tot hen: De feesttijden des Heren, die gij zult uitroepen als heilige samenkomsten, zijn mijn feesttijden. 

3         men sjabbat zijn: een heilige samenkomst; generlei arbeid zult gij verrichten, het is een sjabbat voor de Here in al uw woonplaatsen. 

4          Dit zijn de feesttijden des Heren, heilige samenkomsten, die gij uitroepen zult op de daarvoor bepaalde tijd. 

 Hoe vieren we de sjabbat (als messiasbelijdende Joden of als gelovigen uit de volken).

Nergens in de Tenach staat precies omschreven hoe de sjabbat precies moet worden gevierd. Maar dat geldt voor wel meer zaken. Daarom moeten we ons ook richten op de mondelinge overlevering en de traditie. In het Jodendom wordt geloofd dat naast de schriftelijke wetgeving aan Mozes, ook een mondelinge Tora is gegeven aan Mozes. Mozes geeft die door aan de mensen, die het op hun beurt hebben doorgegeven aan hun kinderen. 

Als God zegt dat de mens is geschapen naar zijn beeld, is dat niet een gelijkenis naar zijn uiterlijk. Maar naar zijn karakter: God de schepper van de hemel en de aarde maakt de mens bijna goddelijk door hem Zijn scheppingsvermogen mee te geven. Als een dier wordt geboren is het een dier, blijft het een dier en gaat dood als een dier zonder iets te hebben toegevoegd aan de schepping. De enige drang die een dier heeft is het leven doorgeven aan zijn nakomelingen. De mens echter heeft hiernaast door zijn scheppingvermogen de mogelijkheid gedachten te ontwikkelen en dingen te produceren die na hem nog steeds bruikbaar zijn door zijn nakomelingen. Door de eeuwen heen heeft een ontwikkeling plaats gevonden die de mensheid op een hoger niveau heeft gebracht. Dat was ook Gods bedoeling: De hele aarde bevolken, die bewerken en bewaren (Gen. 1:28, 2:15). God zelf had ook een plan met de mensheid. Al in Genesis belooft Hij de Messias (Gen. 3:15). Het woord ‘Messias’, letterlijk ‘gezalfde’ wordt meestal vertaald met het Griekse ‘Christus’. Ook in de rest van de Tenach (het ‘Oude’ Testament) wordt steeds profetische de komst van de Messias aangekondigd, als de verlosser van de mensheid. Degene die de mens in verzoening brengt met God, opdat het eeuwige vrederijk zal aanbreken (Jes. 61, 65). 

De mensen spelen een belangrijke rol in de ontwikkelende schepping van God. Naast technologische ontwikkeling is er geestelijk ontwikkeling. Er is niet een statisch overleven en doorgeven, nee, er is een proces gaande vanaf de schepping tot aan de voleinding van de wereld. (Bron: ‘Geliefd is de mens’ Y. Aschkenasy, e.a. Folkertsma Stichting voor Talmudica). Daarom is er de mondelinge Tora. Om uit te leggen in iedere tijd hoe we de schriftelijke Tora moeten interpreteren. De mondelinge Tora is verwoord in de Talmoed maar is niet gestopt bij de Talmoed. De mondelinge Tora is vandaag de dag nog in ontwikkeling. Het behandelt vragen over bloedtransfusie, milieuvervuiling, gentechnologie, en meer dingen die in de tijd van de schriftelijke Tora nog ondenkbaar en onbeschrijfbaar waren. Zoals de vraag wanneer tijdens een ruimtereis de sjabbat moet worden gevierd. Immers in een baan om de aarde duurt het maar een half uurtje van zonsondergang tot zonsondergang. Uiteindelijk konden de rabbijnen van de 21e eeuw Ilan Ramon, (de eerste Israëlische ruimtevaarder die helaas op 1 februari 2003 is verongelukt met zijn Spaceshuttle) hem raad geven. 

Bij het vieren van de sjabbat mogen we dus kijken naar de traditie en de betekenis van de symbolen die daarin te vinden zijn. Aan de andere kant hoeven we niet star vast te houden aan de traditie: de gewoonten zijn in ontwikkeling. Aan de ene kant is het goed om uit de overlevering te leren hoe we sjabbat kunnen vieren, andere kant hoef je niet alle tradities in ere te houden of te herstellen. Het is een afweging die we mogen maken. Eén heel belangrijke regel bij de keuze om dingen wel of niet te doen is te luisteren naar de stem van je hart: Gods geest maakt je duidelijk of je dingen wel of niet moet doen. Dingen doen omdat je het ‘zo geleerd  hebt is een slechte motivatie.

In de traditie van de sjabbat zijn een aantal mooie symbolen te vinden. Het is dan ook een hele bijzondere dag, die God heeft geheiligd als een teken tussen Hem en de mensen die Hem dienen.

Voorbereiding

De dag voorafgaand aan de sjabbat, de vrijdag, is dan ook een dag van voorbereiding. Op één plaats in de bijbel wordt deze dag vóór de sjabbat de ‘dag van de voorbereiding’ genoemd (Luc. 23:54). Weliswaar betreft het hier een ‘grote sjabbat’ , de sjabbat van het feest van de ongezuurde broden, maar het is duidelijk een dag van voorbereiding. Dat geldt ook voor de ‘gewone’ wekelijkse sjabbat. 

Je zou de dag kunnen beginnen met het lezen van

Ezech. 20:12 Ook gaf Ik hun mijn sabbatten als een teken tussen Mij en hen, opdat zij zouden weten, dat Ik, de Here, hen heilig.,

Hebr. 4:9-11 Er blijft dus een sabbatsrust voor het volk van God.

 10  Want wie tot zijn rust is ingegaan, is ook zelf tot rust gekomen van zijn werken, evenals God van de zijne. 

 11 ¶ Laten wij er dus ernst mede maken om tot die rust in te gaan, opdat niemand ten val kome door dit voorbeeld van ongehoorzaamheid te volgen. 

of Jesaja 58:13-14. Indien gij niet over de sabbat heenloopt door uw zaken te doen op mijn heilige dag, maar de sabbat een verlustiging noemt, de heilige dag des Heren van gewicht, en die eert door noch uw gewone bezigheden te doen, noch uw zaken te behartigen, of ijdele taal uit te slaan, 

14     dan zult gij u verlustigen in de Here en Ik zal u doen rijden over de hoogten der aarde en u doen genieten het erfdeel van uw vader Jakob, want de mond des Heren heeft het gesproken. 

Richt je erop dat alles wat je deze week had willen doen ook af is in de loop van de dag, of schuif het bewust door naar de volgende week. Bid voor een goede voorbereiding, zodat niet de dag uitloopt in een stress om alles nog af te krijgen voor de sjabbat. Plan de middag zo vrij mogelijk: Verschuif afspraken naar de volgende week, plan bewust tijd om je geestelijk voor te bereiden en bid dat de satan er niet in zal slagen de sjabbatsrust te verstoren, waar je (met je gezin) ingaat. Op vrijdag ruim ik meestal m’n bureau op, controleer of alles betaald is wat betaald moest worden deze week, maak aantekeningen in m’n agenda voor volgende week en begin bij voorkeur niet aan nieuwe projecten op m’n werk.

’s Morgens begint mijn vrouw met het bakken van twee challes. Gevlochten broden speciaal voor de sjabbat. Ze bakt ze zelf, omdat we in de omgeving geen winkel hebben waar ze worden verkocht. De meeste recepten voor challes bevatten suiker om het brood zoet te laten smaken. In de bijbel is sprake van challes: toonbroden in de tabernakel (Lev. 24:5). Ze lagen in twee rijen. Om die reden bakken we twee challes. Of vanwege het wonder van het manna in de woestijn: op iedere dag was er manna, behalve op de sjabbat. Op de dag vóór de sjabbat moesten de mensen voor twee dagen manna rapen. In tegenstelling tot de andere dagen bleef dit manna goed tot de volgende dag (Ex. 16:22-26). Het manna bedierf niet. Twee verwijst ook naar de twee stenen tafelen. 

Soms heb je geen gelegenheid om brood te bakken. Je kunt dan ook twee broodjes kopen. We nemen geen gesneden brood, en ook tijdens de maaltijd snijden we het brood niet maar breken we het. Een mes is een werktuig en een wapen. We nemen bewust afstand van werken, vechten en doden tijdens de sjabbatsrust. Een challe is een gevlochten brood. Na het kneden wordt het deeg eerst in tweeën gedeeld voor twee challes, daarna in drie, vier of zelfs zes delen om een brood te vlechten. Een bijzondere werkwijze voor een bijzondere dag. Met het Israëlisch nieuwjaar, Rosh haShanna wordt één ronde challe gebakken: Om de eeuwige cyclus van het jaar te gedenken. Na het bakken worden de challes onder een doek klaar gezet. De doek wordt pas tijdens de maaltijd, voor het breken van het brood weggehaald. Voor iedereen aan tafel is het dus een verrassing wat er onder het kleedje vandaan komt. Het verwijst naar de woestijn, waar het manna zichtbaar werd na het optrekken van de dauw (Ex. 16:14).

Tijdens het breken van het brood verwijs ik ook meestal naar Jezus, de Messias, die van zichzelf zei ‘Het brood des levens’ te zijn (Joh. 6:35, 48). Of naar: ‘Niet alleen van brood zal de mens leven, maar van alle woord, dat uit de mond Gods uitgaat.’ (De. 8:3, Matt. 4:4)

Je kunt hierin nog verder gaan. Door de woorden van Jezus ‘zo dikwijls u dit  doet’ (1 Cor. 11:24-25) toe te passen op dit brood. Zoals het lichaam van Jezus is gebroken als een offer voor ons, denken we aan dit offer door het breken van het brood. Door te eten van dit brood heb je deel aan het offer van Jezus. Denk bij het eten van het brood aan het offer van Jezus.

Tijdens het rijzen van het brood is er tijd om het huis op te ruimen en boodschappen te doen. 

De tafel.

Bij een feest hoort een feestelijke maaltijd en een feestelijk gedekte tafel. Een mooi tafellaken, servetten, mooie glazen, wellicht bloemen of andere versiering, dragen bij aan de feestvreugde. Tenslotte komt de koningin van de week, een dag die anders is dan alle andere dagen.

Op tafel staan ook twee kaarsen die voor de maaltijd door een vrouw worden aangestoken. Nergens in de bijbel staat dat we de kaarsen speciaal voor sjabbat moeten aansteken. Het is echter een goede traditie, waarschijnlijk voortgekomen uit de praktische noodzaak om licht te hebben na zonsondergang, omdat aansteken van kaarsen na die tijd niet mag vanwege het verbod om vuur te maken op sjabbat (Ex. 35:3). Bovendien verwijst het licht naar het ‘licht der wereld’, Jezus de Messias (Joh. 8:12).

Naast het brood onder het sjabbatskleedje staat een fles of karaf rode wijn. Dit kan speciale kosjere wijn zijn (kiddoesj wijn) of gewone wijn. Of druivensap zonder alcohol. Het gaat om de vrucht van de wijnstok. Wijn verwijst naar het bloed dat iedere verbondssluiting vloeit (Ex. 24:8, Matt. 26:28, Hebr. 9:12-18). Ook bij de vernieuwing van het verbond door Jezus vloeide zijn bloed. Jezus zelf zegt ook ‘Deze beker is het nieuwe verbond in mijn bloed, die voor u uitgegoten wordt.’ (Luc. 22:20).

Er staat zout op tafel. Zout is nodig om het eten smaak te geven. ‘Gij zijt het zout der aarde; indien nu het zout zijn kracht verliest, waarmede zal het gezouten worden? Het deugt nergens meer toe dan om weggeworpen en door de mensen vertreden te worden.’ (Matt. 5:13). Bovendien is zout bederf werend. Na het breken van het brood wordt daarom zout gestrooid over de stukjes. Vroeger was zout een kostbaarheid. Het werd gebruikt als betaalmiddel, maar ook bij het sluiten van een ‘zoutverbond’ (Num. 18:19, 2 Kon. 13:5).

Een kan water, een kom en een handdoek. Een bijbel.

Het eten

De voorbereiding van het eten vraagt enige aandacht. Het draagt bij aan het bijzondere karakter van de sjabbat om iets speciaals te eten op die dag. Een feestmaal dat iets meer inhoudt dan het dagelijkse. Heel vaak wordt kippensoep gegeten, kip gegeten of aan de andere kant uitgebreid gekookt. Dit berust echter op gewoonten die per land verschillen. Er is echter één praktische aanwijzing. Sommige gerechten ‘verpieteren’ als ze een half uur staan. Andere worden er juist lekkerder van. Die laatste verdienen de voorkeur. De gerechten worden pas opgediend na het aansteken van de kaarsen, de wijn, het brood enzovoorts. Een warmhoudplaat is dan ook sterk aan te bevelen (op de kookplaat branden dingen aan of koken ze over, wat op z’n minst tot onrust leidt). Een geschikt ovengerecht kan natuurlijk ook.

Erev Sjabbat, vrijdagavond. 

 De invulling van de sjabbat zal verschillen van gezin tot gezin. De hierna volgende tekst is dan ook een leidraad. Andere interpretatie, een andere volgorde, meer of minder liederen: het kan allemaal. Zorg ervoor dat het een meer feestelijke dan plechtige viering wordt. 

De kaarsen

Met het  aansteken van de kaarsen wordt de koningin van de week verwelkomd. De dag die anders is dan alle andere dagen. De dag die God geheiligd heeft om rust te houden. Na een week van drukte richten we ons nu op de Eeuwige die ons geboden heeft deze dag te heiligen. We sluiten onze ogen of houden onze handen ervoor. Dan, bij het aansteken van de lucifer, openen we ze en zien na de duisternis het licht. Terwijl de moeder de kaarsen aansteekt spreekt ze de zegen uit:

‘Baruch ata Adonai Elohenu Melech ha-olam, asher kidushanu bemitzotav vetzivanu lehadliek ner shel Sjabbat.

Gezegend bent U Heer onze God, Koning van de wereld, die ons geheiligd heeft door de geboden en ons heeft opgedragen de lichten van de sjabbat aan te steken.’

Aanvullend gebed:

‘Dank u voor uw gebod om deze dag te vieren die anders is dan alle andere dagen, de koningin van de week. Dat we Uw licht hebben mogen zien door het Licht van de Wereld, Uw zoon Yeshua de Messias.’

Hoewel de bijbel ons niet direct opdraagt om de sjabbatskaarsen aan te steken, is de joodse gedachte erachter de symbolische heiliging van de Sjabbat die de Tora ons opdraagt. Ter onderwijzing en om betrokken te zijn bij de viering, kan ook een dochter de kaarsen aansteken terwijl de moeder de zegen uitspreekt.

Hierna zingen we een lied: ‘Sjabbat Shalom’ en eventueel nog een aantal liederen. Bijvoorbeeld het Shma, Am Israël Chai, Lecha Dodi, Adon Olam.

Bijbellezing

Voorlezen Ex 31:16-17 , Gen. 2:2-3 of Ex 20:8. Of een andere tekst waarin de sjabbat geboden wordt. Plus een deel van de parshe, het wekelijkse gedeelte van de Tora en de profeten, dat volgens het synagogale leesrooster aan de beurt is. Alternatief is het lezen van Psalm 92.

Zegen over de wijn 

De vader schenkt de wijn of het druivensap in.

Bij een feest hoort wijn en de wijn is een teken van vreugde. Als we de beker opheffen en de zegen, de kiddoesj uitspreken danken we God voor de vreugde die Hij ons geeft. Zijn liefdesverbond is van voor alle tijden tot in eeuwigheid. Aan de andere kant is wijn het symbool van bloed: bij ieder verbond vloeide bloed en ook bij de verbondsvernieuwing door Jezus vloeide bloed. Zijn bloed. Door hem zijn we de eeuwige rust binnengegaan. En daar mogen we ons over verheugen, speciaal op de deze erev sjabbat.

‘Baruch ata Adonia Elohenu Melech ha-olam, boree pri hagafen.

Gezegend bent U heer onze God, Koning van de wereld die de vrucht van de wijnstok heeft geschapen.’

Handen wassen

‘Wie mag opgaan naar Gods heiligdom? Wie mag naderen in zijn aanwezigheid?’

Citeer Ps.  24:3-4a:

‘Wie mag de berg des Heren beklimmen, wie mag staan in zijn heilige stede? 

Die rein is van handen en zuiver van hart.’

Voorafgaand aan het handen wassen kunnen we elkaar vragen wat er deze week is fout gegaan en waar we vergeving voor hebben ontvangen. 

‘Ons hart moet schoon zijn om tot God te mogen naderen en als teken daarvan wassen we handen.’

Iemand gaat de tafel rond met de kan water, de schaal en de handdoek om ieders handen te wassen.

Zegen over het brood

Zich afvragend wat er onder het kleedje ligt op de broodschaal haalt de vader (of één van de kinderen) het weg. 

‘Zoals de dauw die het manna bedekte optrok, ontdekken we nu twee broden. Waarom vieren we sjabbat met twee broden? Omdat we in de woestijn op de zesde dag voor twee dagen manna moesten rapen. In tegenstelling tot de andere dagen bedierf het niet en in tegenstelling tot de andere dagen was er op de sjabbat geen manna. Zo leerden we de sjabbat te heiligen en te vertrouwen op God die voorziet in al onze behoeften. God voorzag ons bovendien in Zijn Woord, de Tora, die gestalte heeft gekregen in het Brood des Levens, Zijn zoon Yeshua de Messias.’

Aanvullend:

‘Zoals ik nu het brood breek brak ook Yeshua de matzes voor zijn sterven waarbij Hij uitsprak dat dit zijn Lichaam was, gegeven als een offer voor ons. Bij het eten van dit brood denken we ook aan Hem en hebben we deel aan zijn offer voor ons.’

Het zout pakkend:

‘Als het zout zijn kracht verliest dient het nergens toe dan om weggegooid te worden. Zout geeft smaak aan het eten, zout voorkomt ook bederf. Yeshua heeft gezegd dat wij het zout van de aarde moeten zijn. Zonder gelovigen in de wereld zou de wereld zijn doel missen.’

Strooit zout over het gebroken brood en deelt het rond. 

Hij spreekt de zegen uit:

‘Baruch ata Adonai Elohenu Melech ha-olam hamotzie lechem min ha aretz.

Gezegend bent U Heer onze God, Koning van de wereld, die vrucht van de aarde heeft geschapen en laten groeien.’

Zet nog een lied in.

In plaats van de inleiding tot brood en wijn zelf te vertellen, kan de vader ook vragenderwijs de kinderen laten vertellen. Om hiermee hen te onderwijzen en hen een actieve rol in deze viering te geven. Hierdoor wordt het meer een familiegebeuren dat minder plechtig is.

Zegen van de moeder

De vader leest het gedeelte over de wijze vrouw, Spreuken 31:10-31. Met het lezen van dit gedeelte eert de echtgenoot zijn vrouw en de wijsheid van God. 

Als we soms dit gedeelte overslaan is er in de loop van de maaltijd ook nog gelegenheid om de vrouw die het eten heeft klaargemaakt te complimenteren dat ze alle voorbereidingen zo voortreffelijk heeft uitgevoerd.

Zegen van de kinderen

‘Omdat deze dag een bijzondere dag is, anders dan alle andere dagen, gaan we de kinderen zegenen met een bijzondere zegen. Een zegen die de Heer ons geboden heeft uit te spreken om daarmee een kanaal te zijn van zijn zegen. Zoals de priesters het volk moesten zegenen in de tijd dat er nog een tempel was zal ik de kinderen nu zegenen.’

Een hand leggend op het hoofd van de jongens:

‘Yesimcha Elohim keEfraim ve keMenasha’

‘Zoals de heer heeft gezegend Efraim en Manasse, de zonen van Israël die een groot volk hebben voortgebracht, zo wil ik jou / jullie zegenen om mannen Gods te worden.’

Een hand leggend op het hoofd van de meisjes:

‘Yesimech Elohim keSara, Rivka, Rachel ve Lea’

‘Zoals de Heer heeft gezegend Sara, Rebekka, Rachel  en Lea, zo wil de Heer ook jou / jullie zegenen, om wijze vrouwen te worden zoals de moeders uit de bijbel. Om net als zij een voorbeeld te zijn in wijsheid en gehoorzaamheid aan God voor je ouders, je omgeving en later je man.’

Alle volwassenen strekken hun handen zegenend uit naar de kinderen.

‘Yevarechecha Adonai ve ish marecha

Yair Adonai panav elecha vechunecha

Yesa Adonia panav elecha, ve yasem lecha shalom

be haShem Yeshua haMashiach

De Here zegene en bescherme jullie

De Here doe zijn aanschijn over jullie lichten en zij jullie genadig

De Here verheffe zijn aangezicht over jullie en geve jullie zijn shalom 

in de naam van Jezus de Messias.

We zingen Evenu Shalom Alechem of een andere lied of liederen.

Maaltijd

Natafelen

Als er op erev sjabbat geen dienst in de synagoge is, hebben we de gelegenheid om uitgebreid na te tafelen. Zeker ook als er gasten zijn.  Een deel van dit natafelen kan zijn het lezen van de Toraparshe, het bespreken ervan, en het zingen van nog een aantal feestelijke liederen. Zodat het een blijde avond is. Nadat de kinderen klaar zijn met eten mogen die (bij ons) alvast van tafel om te spelen. We proberen te voorkomen dat de kinderen (en wijzelf ook) nog allerlei activiteiten hebben op vrijdagavond. Daardoor zouden we ons moeten haasten met de sjabbatviering. Ook TV-kijken kan storend zijn. Eventuele programma’s die je niet wil missen kun je beter opnemen en later kijken.

Naar de dienst

Wat is verboden, geoorloofd en goed om te doen op Sjabbat? 

In sommige kringen is de sjabbat een dag waarop ‘niets’ mag. Zoals in de christelijke traditie in sommige kerken de zondag een dag is waarop ‘niets’ mag. Dat is naar mijn mening een grote misvatting. De sjabbat is bij uitstek een dag om leuke dingen te doen. Dingen waar je door de week niet aan toekomt. Hieronder volgt een aantal suggesties:

-         naar de dienst (of eventueel afhankelijk van het begintijdstip:)

-         uitslapen

-         uitgebreid ontbijten / brunchen

-         spelletjes doen

-         voorlezen

-         een fietstocht maken (chips en limonade meenemen)

-         cd’s draaien en dansen

-         een bos- of strandwandeling maken (voorkom dat je eerst een uur in de file staat)

-         bezoekjes brengen

 

Maar mag je nou eten koken, in de tuin werken en klusjes doen? 

En mogen de kinderen naar een partijtje?

Iedereen zal daar zijn eigen keus in maken. Dingen ontwikkelen ook. We leven in Nederland in een christelijke cultuur waarin de zondag de rustdag is. Dat maakt het soms moeilijk keuzen te maken. Boodschappen doen, de was doen, de administratie bijwerken: dat kan allemaal makkelijk door de week. Maar als de kinderen op een partijtje worden gevraagd (of zelf een partijtje willen vieren), naar het zwembad willen, op scouting willen of op voetballen? Of als je tijdens een fietstochtje zin in een ijsje hebt of moet tanken onderweg naar je familie? Is in de tuin werken nou inspannend of ontspannend? En het eten: moet dat allemaal vóór de sjabbat al worden klaargezet, en worden opgewarmd in de magnetron die op een tijdklok is geprogrammeerd?

Bedenk steeds dat de sjabbat niet een juk is wat is opgelegd, maar bedoeld is als een rustdag om te genieten.

Havdala

Ook de havdala, de afsluiting van de sjabbat is niet terug te vinden in de Tora. Havdalah betekent 'scheiding’. Je sluit de sjabbat af en begint weer aan de gewone dagelijkse dingen. Er is onderscheid tussen het heilige van de sjabbat en het gewone van de rest van de week. 

Op tafel staan een gevlochten havdalakaars, een fles wijn, een beker op een schoteltje, een geurdoosje met geurige kruiden en soms een overgebleven stukje challe.

De Havdalakaars

Lezing

Lees Psalm 128

1 ¶ Een bedevaartslied. Welzalig ieder die de Here vreest, die in zijn wegen wandelt, 

 2  want gij zult eten de opbrengst van uw handen; welzalig gij, het zal u welgaan. 

 3  Uw vrouw zal zijn als een vruchtbare wijnstok binnen in uw huis; uw zonen als olijfscheuten rondom uw dis. 

 4  Zie, zo zal de man gezegend worden, die de Here vreest. 

 5  De Here zegene u uit Sion, opdat gij het goede van Jeruzalem moogt zien al uw levensdagen, 

 6  en opdat gij uw kindskinderen moogt zien. Vrede zij over Israël. 

of Jesaja 12:2-3

2  Zie, God is mijn heil, ik vertrouw en vrees niet, want mijn sterkte en mijn psalm is de Here Here, en Hij is mij tot heil geweest. 

2         Dan zult gij met vreugde water scheppen uit de bronnen des heils.

Drinken van de wijn

Vul nu de beker tot hij overloopt op de schotel. ‘De vreugde die de sjabbat ons geeft is als de beker die overvloeit. We zijn als gezin bij elkaar geweest, we hebben de Heer geprezen, genoten van de rust van de sjabbat en gedacht aan de rust die Jezus de Messias ons geeft. Dat dit een ieder de hele week mag doorhelpen.

Baruch ata Adonia Elohenu Melech ha-olam, boree pri hagafen.

Gezegend bent U heer onze God, Koning van de wereld die de vrucht van de wijnstok heeft geschapen.’

Bedenk dat de sjabbat begonnen is met de kiddoesj en hiermee wordt besloten, zodat de sjabbat daarmee apart is gezet.

Geur

‘Dat de herinnering aan deze sjabbat net zo zoet zal zijn als de geur van deze kruiden

Baruch ata Adonia Elohenu Melech ha-olam, boree minee besamem

Gezegend bent U heer onze God, Koning van de wereld die de geurige kruiden heeft geschapen.’

Geef de geurdoos door zodat iedereen er aan kan ruiken. Snuif goed diep, zodat je de geur van de sjabbat zolang mogelijk kan vasthouden.

Uitleg over de havdalakaars 

Eén van de kinderen kan ondertussen de kaars vasthouden (eventueel in een servetje in verband met het druppen van de kaars).

‘De sjabbat heeft ons zowel lichamelijk als geestelijk rust gebracht. We zijn weer bepaald bij Jezus, de Heer van de Sjabbat, degene die ons rust geeft en het Licht van de Wereld is. De kaarsen net aanstekend herinnert ons eraan dat het eerste wat God deed in de scheppingsweek was zeggen: ‘Er zij licht.’ We nemen afscheid van de sjabbat met een kaars die nog meer licht geeft dan die aan het begin van de sjabbat.

Baruch ata Adonia Elohenu Melech ha-olam, boree moree ha-ash

Gezegend bent U heer onze God, Koning van de wereld die het licht van het vuur heeft geschapen. ‘

De havdalazegen

‘Baruch ata Adonia Elohenu Melech ha-olam,

Ha mavdel been kodesh legol, been or legoshek

Ben Yisrael le ameem

Ben jom hashveye lesheshet yemee hama’aseh

Baruch ata Adonia, hamavdel been kodesh legol.

Gezegend bent U heer onze God, Koning van de wereld

Die scheiding maakt tussen heilig en gewoon, tussen licht en duisternis, tussen Israël en de andere volken, tussen de zevende dag en de zes werkdagen.

Gezegend bent U Heer, die onderscheid maakt tussen gewoon en heilig.

Hierna wordt de kaars gedoofd in de schotel met wijn.

In sommige kringen is het gebruikelijk nog te lezen Jesaja 12:

1 ¶ En gij zult te dien dage zeggen: Ik loof U, Here, omdat Gij toornig op mij zijt geweest; uw toorn heeft zich afgewend en Gij vertroost mij. 

 2  Zie, God is mijn heil, ik vertrouw en vrees niet, want mijn sterkte en mijn psalm is de Here Here, en Hij is mij tot heil geweest. 

 3  Dan zult gij met vreugde water scheppen uit de bronnen des heils. 

 4 ¶ En gij zult te dien dage zeggen: Looft de Here, roept zijn naam aan, maakt onder de volken zijn daden bekend, vermeldt, dat zijn naam verheven is.

 5  Psalmzingt de Here, want Hij heeft grootse dingen gedaan; dit worde bekendgemaakt op de ganse aarde. 

6         Juicht en jubelt, inwoners van Sion, want groot in uw midden is de Heilige Israëls. 

Een andere mogelijkheid is een gebed te bidden waarin de dingen van de komende week aan God worden voorgelegd en om Zijn zegen en leiding hierover te vragen. Daarbij uitspreken dat we Hem zullen dienen. Dat we ons in afhankelijkheid van Hem uitstrekken naar hetgeen Hij ons zal geven, zoals Hij ook de afgelopen week ons heeft voorzien. Dit laatste wordt gesymboliseerd dat het stuk challe, dat soms wordt rondgedeeld zodat iedereen er een stukje van kan nemen.

Shavoea tov

Tot slot wensen we elkaar ‘shavoea tov’, een goede week toe.

Hierna kan de wasmachine weer aan, de tuin gesproeid of ga je uit. In Israël gaan alle winkels en horeca open, en ook in Nederland kan je tegenwoordig op zaterdagavond (en zondag) weer naar de winkel.

Immanuel Livestro

Immanuel Livestro

is getrouwd met Marjolein Leeman uit België, vader van 7 kinderen (trotse opa van 3 kleinkinderen) en in het dagelijks leven is hij eigenaar uitvaartplanner bij Livestro Uitvaartzorg. Daarnaast geeft hij leiding aan een zendingswerk in India onder de naam Streams of Mery and Grace Ministries, auteur van vele christenlijke boeken, zoals: "Hé christen, je wortels zijn Joods", "God heeft een plan met uw leven" en vele anderen. Van 1999 tot 2007 was hij de pastor en oprichter van MCG Noach,s Duif en mede oprichter van het Mesiaans Platform in Nederland...

Lees verder